Paranın Tarihçesi

Para, tarihte ilk olarak Lidya’lılar tarafından icat edilmiş ve kullanılmıştır. Dünyanın bilinen en eski para örnekleri, Anadolu topraklarında M.Ö. 7. yüzyıldan kalmadır. İnsanlık tarihinde en önemli buluşlarından biri olarak kabul edilmektedir. Şekil olarak Fasulye biçiminde olan bu madeni paralar, Lidya’nın başkenti olan Sardes’in ortasından akan Paktalos nehrinin alüvyonlarında bulunan altın ve gümüş karışımı olan elektron madeninden basılmıştır.

İlk basılan Lidya paraları, muhtemelen Kral Alyattes döneminde basıldı. Para basımının daha iyi ve kaliteli duruma gelmesi, elektron madeni yerine altın ve gümüşten basılmaya başlanmasıyla Kral Kroisos yani Karun zamanında gerçekleşmiştir.

Lidya'lılar, o dönemlerde batıdaki medeniyetlerle çok sıkı ve yakın ticari ilişkiler içerisindeydi. Yunanlılarla da ticari ilişkiler yürüten Lidya’lılar, aynı zamanda Yunanlılarla dinsel birlikteliğe de sahiptiler. Paranın kullanılmaya başlamasıyla, ticari ilişkiler daha da gelişmiş ve kolay yapılır hale gelmiştir. Basılan sikkelerin gümüş madeninden yapılma mecburiyeti olan Yunanistan’da, madeni olan sikkelerin kullanımı hızla artmaya başlamıştır. Bu paralar gümüşle değerlendiğinden, ağırlıkları da polis şehri damgası ile güvence altına alınmaya çalışılmıştır. Büyük İskender’in Atina’yı işgal etmesi ve ele geçirmesiyle yeni bir para tedavüle girmiş ve kullanılmaya başlamıştır.

Lidya'lılarca basılan bu Paraların iki yüzünde farklı simgeler bulunmaktaydı, bu metal paraların bir yüzünde kralı simgeleyen aslan ve boğa motifi bulunmaktayken, diğer yüzünde ise paranın değerini gösteren işaretler vardı. Paranın yaygınlaşması ticaret yollarında bulunan Anadolu üzerinden olmuştur. Zamanla para kullanımı Lidya'lılar vasıtasıyla Batı Anadolu’dan tüm Akdeniz bölgesi ülkelerine yayıldı. M.Ö. 320 yılında ise bir tarafında Büyük İskender’in profilinin resmi basılan paralar yapıldı. Daha sonra başka ülkelerdeki kral ve imparatorlar kendi portrelerini para üzerinde bastırmaya başladılar. Dünya üzerinde kâğıt paraların ilk kullanımı ise 11. yüzyıla dayanmaktadır.

Ödeme aracı olarak zamanla para oldukça yaygınlaşmış ve Moğol İmparatoru Kubilay Han tarafından ordusunda yer alan askerlerinin maaşları kâğıt para ile ödenmeye başlanmıştır. Avrupa’da ilk kağıt paranın basılması 1661 yılında Stockholm’de olmuştur. Birkaç yıl sonra Birleşik Krallık Yani İngiltere’de de kâğıt paralar kullanılmaya başlandı. Amerika kıtasında yer alan ülkelerde ise ilk kâğıt banknotlar, 18. yüzyıl civarında ortaya çıktı.

Para, mal ya da hizmetlerin değişim aracı olarak kullanılmaktadır. Ekonomilerde madeni para ve banknotun yanı sıra, vadesiz mevduatlar ve kredi kartları da parayı oluşturan unsurlar olarak sayılabilir. Paranın değişim aracı olmasının yanında, değer ölçme ve saklama fonksiyonları da vardır. Günümüzde para, değer karşılığının ölçülme şeklidir. Gündelik hayatımızda, değişim yani takas aracı olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle tüm ekonomilerin değerlemelerinde kullandığı ortak bir unsurdur.