Gerildiği zaman enerji depo eden, kendi haline bırakıldığı zaman kendini germek için sarf edilen enerjiyi, aynı miktarda geri veren bir makine elemanıdır.
Bir Yaydan İstenen İlk Özellik Nedir?
Her şeyden önce yaylar, deformasyona uğradıklarında mekanik enerji biriktirmek için kullanılan elemanlardır.
Bu sebeple iyi bir yay önemli derecede deformasyona uğrayabilmeli ve herhangi bir boyutsal değişime uğramadan denge haline dönebilmelidir.
Kurma Yayları (Torsiyon Yayları)
Kurma yayları genellikle miller için hareket verici elemanlar olarak kullanılır. Açısal yönden ya da kurma yönünden enerjiyi depolayan, yay kollarından birinin ay gövdesi etrafında dönmesi ile çalışır. Kurma yaylar (torsiyon yaylar) dönme ve burulma doğrultusundan uygulanan kuvvetlere direnç gösterir.
Baskı ve Yayları (Basma Yayları, Açık Yaylar)
Baskı yayları sıkıştırma yoluyla enerji depolama, yük (kuvvet) sağlama veya basınca yönelik kuvvetlere karşı koyma amacı ile kullanılır. Çalışırken çekmeye karşı direnç gösteren bu yaylar, genel olarak sarımları kapalı bir şekilde üretilir.
Çekme Yaylar
Çekme yaylar, metal veya metal alaşımından yapılmış, yuvarlak bir telin helisel olarak sarılmasıyla elde edilirleri Çekme yayların başları genellikle çengel veya halka şeklinde kıvrılmıştır. Bu yayların bir ucu sabit tutularak diğer ucu çekilir ve yay enerji depolar. Bu enerji sayesinde, yaya uygulanan kuvvet kalktığında yay kendine doğru çekmeye başlar. Çekme yaylar genellikle ön gerilmeli ve bitişik sarımlı olarak üretilirler. Çengellerde eğilme ve burulmadan dolayı kırılmalar olmaması için kritik kayma gerilme seviyeleri dikkatle incelenmeli ve çengellerde, herhangi bir çentik, küçük radyüs ve kesit daralması bulunmamasına dikkat edilmelidir.
Disk Yaylar (Çanak Yaylar)
Disk yaylar çok kısa çalışma kurslarında yüksek kuvvetlere direnç sağlamak için tasarlanır. Çok kısa yay boyuna sahip bu yayların avantajı, basıldıklarında az hareket, çok yüksek güç üretmeleridir. Disk yaylar bazen tek, bazen üst üste dizili kümeler halinde kullanılırlar. Disk yaylar özel bir malzeme olan krom vanadyum çeliği 50CrV4 (DIN 2093)’den üretilir. Ayrıca paslanmaz çelikten üretim yapılmaktadır.
Zemberek Yay
Silindirik kesitli yay telinden veya dikdörtgen kesitli şerit halindeki yay gerecinden spiral eğrisi biçiminde sarılmış yaylardır. Spiral yayların her iki ucu kullanma yerine göre özel olarak şekillendirilir.
Formlu Yay
Form yayların görevleri bazen parçaları tutma, sabitleme, yönlendirme, kilitleme ve tetikleme olabilir.
Segman Yaylar
Segman yayları, yağda temperlenmiş alaşımlı yuvarlak telden silindirik helisel olarak sarılmıştır ve her iki ucunun bir parça ile birleştirilmesiyle dairesel şekli alır. Segman yayları çevresel olarak bir kuvvet yaratmak amacıyla tasarlanmışlardır. Kullanıldıkları yerde çevresel olarak baskı altına alınırlar ve yayın tüm çevresinde yay yüzeyine teğet olacak şekilde kuvvetler oluşur.
Segman yayları başları taşlanmış tek hatveli veya değişken hatveli, istendiği durumlarda da yay yüzeyi taşlamalı olarak imal edilirler.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder